TÜRKİYE’DE ARAŞTIRMA:”HER 4 ÇOCUKTAN BİRİ AKRAN ZORBALIĞI YAŞIYOR: OKULLARDA ZORBALIK NEDEN ARTIYOR?”
İstanbul Erkek Lisesi’nde yaşananlar akran zorbalığının geldiği boyutu gözler önüne sererken veriler her 4 çocuktan 1’inin zorbalık yaşadığını ve bunun yüzde 95’inin okulda gerçekleştiğini gösteriyor. Prof. Ayşe Bilge Selçuk’a göre akran zorbalığındaki artışın temel nedeni dijital dünya.
Son günlerde, öğrencilerin yaşıtlarına yönelik şiddet içerikli davranışları kamuoyunda büyük tepki topluyor. Bu olayların en çarpıcı örneği, geçen günlerde Türkiye’nin köklü liselerinden İstanbul Erkek Lisesi’nde yaşandı. İddiaya göre 9. sınıf bir grup erkek öğrenci, kız öğrenciler hakkında cinsel saldırı ve taciz ifadeleri içeren 507 maddelik bir liste hazırladı. Listenin açığa çıkmasının ardından 11. sınıf öğrencileri, 9. sınıfa giden yedi erkek öğrenciyi 24 Kasım günü darbetti. Geçen hafta yaşanan bir başka olayda da Antalya’da bir ilkokul bahçesinde çekilen görüntülerde, 11 kişilik bir grubun bir kız öğrenciyi “Vurun, acımayın” sözleriyle dövdüğü görülüyordu.
Art arda yaşanan benzer olaylar akran zorbalığının geldiği boyutu gözler önüne sererken veriler de her dört ebeveynden birinin çocuğunun akran zorbalığına maruz kaldığını gösteriyor. Futurebright Group’un Aralık 2024-Ocak 2025 tarihleri arasında 12 ilde yürüttüğü çalışmaya göre bu vakaların yüzde 95’i de okul ortamında gerçekleşiyor.
Araştırmaya göre çocukların,
Yüzde 23’ü doğrudan zorbalık mağduru.
Yüzde 50’si zorbalığa şahit oluyor.
Yüzde 1’i zorbalık uyguluyor.
Yüzde 2’si hem mağdur hem uygulayıcı.
Yüzde 24’ü zorbalıkla hiçbir şekilde karşılaşmamış.
Yüzde 13.8 ayda birkaç kez zorbalıkla karşılaşıyor
Diğer taraftan resmi veriler de pek iç açıcı değil. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile UNICEF’in araştırmasına göre, 6-17 yaş arasındaki çocukların yüzde 13.8’i ayda en az birkaç kez diğer çocuklar tarafından zorbalığa maruz kalıyor. Cinsiyete göre bakıldığında bu oran erkek çocuklarda yüzde 13.4, kız çocuklarda yüzde 14.2. Yaş grubuna göre bakıldığında ise 6-12 yaş aralığındakilerin yüzde 15.9 oranla, 13-17 yaş aralığındakilere (yüzde 10.7) kıyasla daha çok akran zorbalığına maruz kaldığı görülüyor.
ÜÇ ANA FAKTÖR
Okulda yaşanan şiddet olaylarının bazıları ‘disiplin kurullarına’ görtütlürken bazılarında ise adli süreç başlıyor. Eğitim-Sen’den hukuk sekreteri Murat Özcan ise bu dosyaların takibinden sorumlu. Özcan incelediği dosyalar üzerinden yola çıkarak birkaç yıl öncesine kıyasla akran zorbalığı vakalarının arttığını söylüyor. Özcan’a göre, son yıllarda yaşanan artışta ekonomik eşitsizliğin artması, sosyal medya ve 4+4+4 eğitim sistemi olmak üzere üç ana faktör etkili.
- Ekonomik eşitsizlik
Alt gelir düzeyindeki ailelerin çocuklarında akran zorbalığının daha fazla görüldüğünü söyleyen Özcan, “Dışarıda istediği ücrete çalışamayan ebeveyn, işte yaşadığı olumsuzluğu evde çocuğuna şiddet şeklinde yansıtıyor. Başka bir deyişle ekonomik eşitsizlik şiddeti meşrulaştırıyor. Buna ek olarak, sosyoekonomik seviyesi düşük mahallelerde okullardaki öğrenci sayısının daha fazla olması da kontrolü zorlaştırıyor” diyor.
Özcan, anlattıklarını bir örnekle de şöyle açıklıyor: “Mesela sosyoekonomik açıdan iyi semtlerde okul kapasitesi 500-1000 öğrenci arasındayken Bağcılar gibi yerlerde bu sayı 2-3 bin aralığında, hatta bazı istisnai örneklerde bunun da üzerinde. Benim çalıştığım bölge Sarıyer, Beşiktaş, Şişli, Kağıthane ve Beyoğlu’ndan oluşyuor. Ve Beşiktaş ve Şişli’de çok nadir vakalarla karşılaşırken vakaların büyük kısmıyla Beyoğlu’nın Kasımpaşa tarafları ile Kağıthane’de karşılaşıyorum.”
- Sosyal medya
Çocukların sosyal medya platformlarında şiddet içerikli görüntülere çok fazla maruz kaldığını söyleyen Özcan “Çocuklar hem bu platformlarda gördüklerini gerçek hayatta uyguluyorlar hem de kendi yaptıklarını da kayda alıp sosyal medyada paylaşarak bununla övünüyorlar. Tabii bu yolla, şiddet içeren görüntüler de giderek artıyor ve yaygınlaşıyor yani döngü devam ediyor” diyor.
- 4+4+4 sistemi
Özcan’a göre akran zorbalığındaki artışın bir nedeni de 4+4+4 sistemine geçilmesi. “Yıllar geçmesine rağmen hala ilkokul ve ortaokul seviyesindeki öğrencilerin aynı okulda eğitim gördüğü çok sayıda okul var. Öyle ki bazen liseyle bile aynı binada eğitim görüyorlar. Bu da zorbalığı artıran etmenlerden biri.”
“Meslek liseleri zorbalığın en sık yaşandığı yerlerden”
Eskiden de okullarda zorbalık yaşanıyordu ancak şimdi yaşanan şiddet olaylarının sayısı gibi niteliği ve ölçüsü de arttı. Eğitim Sen İstanbul 3 no’lu şube başkanı Hüseyin Tosu bunu şöyle açıklıyor: “16-17 yıldır Ahi Evran Ticaret Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde öğretmenlik yapıyorum. Meslek liselerine giden çocuklar genelde ekonomik durumu iyi olmayan ve gelecekten daha az umudu olan gençler. Sosyoekonomik seviyesi daha düşük ailelerde şiddet de bir sorun çözme biçimi olarak görüldüğünden eskiden beri akran zorbalığının en fazla yaşandığı yerler zaten buralar. Fakat eskiden sınıfların çok kalabalık olması nedeniyle sayısal olarak daha fazla sorun yaşanırken şimdi sınıf kontenjanları azalmasına rağmen zorbalığın niteliği, şiddetin ölçüsü artmış durumda. Eskiden aralarında sorun olan öğrenciler arasında ‘hırsını alma’ya dönük yumruklu tekmeli kavgaları görürdük çoğunlukla. Şimdi ise en ufak olayda çocuklar karşı tarafı bıçak gibi bir aletle yaralamaya çalışıyor. Bunun dışında eskiden hiç görmediğimiz ‘mikro çeteleşmeleri’ çok görüyoruz; bu yolla başka çocuklar üzerinde iktidar kurmaya çalıştıkları, güçsüz gördüklerini takip altına aldıkları ve onlardan zorla para aldıklarına dair şikayetler geliyor.”
Etiketler: #zorbalık #akran @akranzorbalığı #mikro çeteleşme #mağdur #şahit
